یک روز در نماز جمعه نشریه بسیج شهرداری تهران به نام "بصیرت امروز" را دست ما می دهند که در آن در بیان سبک زندگی نوشته است:

حضرت آیت الله بهجت در خصوص اهمیت رعایت جزئیات سبک زندگی اسلام، نقل می‌کنند که یکی از اساتید بزرگ اخلاق در نجف (مرحوم حاج شیخ مرتضی طالقانی) با عده‌ای از علما به افطار دعوت بودند. وقتی غذا آماده می‌شود و همگی سر سفره می‌نشینند، این استاد اخلاق می‌فرماید: «نمک در سفره نیست!» و دست به غذا دراز نمی‌کند و دیگران هم به احترام ایشان غذا را شروع نمی‌کنند و کمی طول می‌کشد تا نمک را بیاورند. بعد از ختم جلسه و هنگام رفتن، یکی از علما خطاب به ایشان می‌فرماید: «حضرت آقا، اگر شما به این اندازه به ظاهر سنت مقید هستید که اگر کمی نمک تناول نکنید غذا نمی‌خورید، پس در این گونه مجالس کمی نمک با خود همراه داشته باشید تا مردم را منتظر نگذارید.» این استاد اخلاق فوراً دست به جیب برده و کیسه کوچکی را درآورده و می‌فرماید: «با خودم نمک داشتم ولی می‌خواستم سنت اسلامی پیاده شود و متروک نباشد.»

اما روز دیگر که به نماز جمعه می رویم در غرفه همان بسیج شهرداری تهران به بهانه شعار هفته سلامت با عنوان "فشار خون را جدی بگیریم"، مجموعه بروشورهای دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت و بسیج جامعه پزشکی را دست خلق الله می دهند که در آن نمک به مثابله زهر کشنده و قاتل بالفطره ای معرفی می شود که باید از سر سفره ها جمع آوری شود و هر کس سر سفره، نمکدانی به شما تعارف کرد، چنان باید نمکدان را پس بزنید که گویا زهر حلائل به شما تعارف شده است:

لذا با توجه به تأکید مقام معظم رهبری بر احیاء سبک زندگی ایرانی -  اسلامی، بر آن شدیم در خلاء دریافت یک پاسخ قانع کننده از سوی متخصصان محترم تغذیه و صنایع غذایی به تحلیل تناقضات توصیه های آنان با آداب اسلامی سفره در سبک زندگی مان بپردازیم:

احادیث فراوانی در منابع اسلامی درباره فوائد مصرف نمک ذکر شده، از جمله اینکه پیامبر خدا صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم فرمود: خداوند عزّوجلّ به موسى بن عمران وحى فرستاد که «غذا را با نمک آغاز کن و با نمک پایان ده؛ چرا که در نمک درمان هفتاد درد است که کمترین آنها دیوانگى، جذام، پیسى، گلودر ، دندان‏درد و شکم درد باشد»(1)

اما امروزه به کرات می خوانیم و می شنویم که متخصصان تغذیه و پزشکان، نمک طعام را "سم سفید" دانسته و توصیه می کنند برای پیشگیری از ابتلاء به فشار خون بالا هرچه کمتر نمک مصرف کنیم و حتی در جزوات و اطلاعیه های آموزشی وزارت بهداشت می بینیم که در آن نوشته شده "نمکدان ها را از سر سفره ها جمع کنید"(2)

آن ها می گویند مصرف 5-3 گرم نمک در روز نیاز روزانه ما را برای تعادل الکترولیت های بدن، نقل و انتقال پیام های عصبی، ایجاد انقباض و انبساط عضلات و آب رسانی بهتر به بافت های بدن تأمین می کند که همین مقدار نیز باید از نوع تصفیه شده و غنی شده با عنصر ید باشد.

چرا که این عنصر به د لیل شرکت در ساختمان هورمون های تیروئید و نقش آن در رشد و تکامل جسمی و عصبی، عملکرد طبیعی مغز و سیستم عصبی، حفظ دمای بدن، تولید انرژی و سوخت و ساز بدن دارای اهمیت ویژه ای می باشد و متخصصان وزارت بهداشت معتقدند برای اطمینان از دریافت کافی ید و مبارزه با کمبود ید لازم است مقدار کمی از این عنصر را به یک ماده غذایی مورد استفاده روزانه مردم اضافه نمود که بهترین ماده غذایی برای اضافه کردن ید به آن را نمک خوراکی تصفیه شده می دانند و می گویند این روش، باصرفه ترین و مطمئن ترین روش برای تأمین ید مورد نیاز بدن است.

این در حالی است که متخصصان طب سنتی همچنان بر حفظ این سنت اسلامی تأکید دارند اما متأسفانه برخی به طور کلی مردم را از مصرف هر آنچه که مورد تأیید وزارت بهداشت است منع نموده و توصیه به مصرف نمک دریا می نمایند و استدلالشان هم این است که در گذشته اجداد ما اینگونه نمک ها را مصرف می کردند و با هیچ مشکلی - از جمله فشار خون بالا- نیز مواجه نمی شدند؛ و لذا این قبیل اظهارات غیرکارشناسی موجب سوءاستفاده شیادان در عرضه انواع نمک های غیربهداشتی به نام نمک دریا و سنگ نمک به مردم شده است.

بنابراین لازم است در این خصوص نکاتی را خاطرنشان سازیم:

1- اگر در گذشته اجداد ما در ابتدا و انتهای غذا قدری نمک می چشیدند، اما در عوض مانند امروز در غذای خود نمک نمی ریختند و خورشت های خود را با آلو، آبغوره، رب انار، لیموامانی و سایر چاشنی های مفید طعم دار می کردند؛ همچنین در رژیم غذایی آنان انواع غذاهای آماده امروزی و فست فود نظیر سوسیس و کالباس، چیپس و پفک و ... - که سرشار از مواد نگهدارنده و نمک می باشد - جایی نداشت.

2- در گذشته هزاران کارخانه -که متأسفانه فاضلاب های صنعتی خود را به طور مستقیم یا غیرمستقیم به داخل دریا تخلیه می کنند - وجود نداشت و لذا نمک های دریا آلوده به انواع مواد سمی و سرطان زا نبود.

3- متخصصان طب سنتی نیز عقیده دارند آنچه که امروزه به عنوان نمک تصفیه شده- که فقط حاوی کلرور سدیم و افزودنی عنصر ید می باشد- در اختیار مردم قرار می گیرد در حقیقت همان "سم سفید" است که باید مصرف آن به شدت محدود شود.

4- متخصصان طب سنتی معتقدند آنچه که در احادیث به آن اشاره شده و مورد تأکید و توجه بزرگان ما به عنوان "برکت سفره" بوده است، نمک کامل می باشد که همه عناصر تشکیل دهنده نمک در طبیعت(از جمله کلسیم، پتاسیم، منیزیم، ید، روی و منگنز) را داراست. چرا که هر کدام از این عناصر به تنهایی سم های سلولی هستند که باید توسط سایر عناصر متعادل شوند تا سلول های بدن در معرض آسیب قرار نگیرد(3)
اما متخصصان دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت می گویند:"هر چند نمک دریا حاوی مواد معدنی از جمله فلوئور و پتاسیم است، اما با توجه به اینکه در مصرف مقادیر زیاد آن، این املاح تأمین می شوند، این ویژگی نمک دریا بسیار کم اهمیت بوده و ارزش کاربردی ندارد".(4)

5- علی رغم اینکه متخصصان طب سنتی توصیه به مصرف نمک کامل دارند اما اغلب آن ها واقع بین بوده و از این امر نیز غفلت نمی کنند که نمک های دریا آلوده به انواع مواد سمی و فلزات سنگین و ناخالصی هایی چون آهک، شن و ماسه است و انتظار دارند نمکی که در اختیار مردم قرار می گیرد همان نمک طبیعی تهیه شده از معدن یا دریا باشد که صرفاً ناخالصی ها و مواد سمی آن تصفیه شود و سایر عناصر مفید طبیعی و متعادل(نظیر کلسیم، پتاسیم، منیزیم، ید، روی و منگنز) در آن وجود داشته باشد و در قالب استانداردهای موجود به مردم عرضه شود.(5)

پی نوشت ها:

1.     دانش نامه احادیث پزشکی(جلد 1، صفحه330) به نقل از بحارالانوار علامه مجلسی

2.     به عنوان نمونه می توانید پمفلت "نکاتی درباره نمک" منتشر شده از سوی دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت و جزوه "نمک و زندگی" منتشر شده از سوی دفتر آموزش و ارتقاء سلامت وزارت بهداشت را ملاحظه بفرمایید.

3.     در این زمینه توجه شما را به یادداشت هایی از پایگاه اطلاع رسانی دکتر حسین اکبری، متخصص و دانشیار آسیب شناسی سلولی و محقق و مدرس طب اسلامی- ایرانی جلب می نمایم:
نمک، خوب یا بد؟!
آسیب سلولی در نتیجه مصرف نمک تصفیه شده
اختلال یون های خارج سلولی و مصرف نمک تصفیه شده

4.     بروشور دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با عنوان "مصرف نمک را کاهش دهید"

5.     برگرفته از گفتگوی تلویزیونی ویژه برنامه طب الرّضا(علیه السلام) در شبکه سلامت سیما مورخ 21 شهریور 1392

  دانلود فایل صوتی بخشی از این برنامه درباره نمک

---------------------------------------------------

منتشر شده در عمارنامه ، مجله پارسی نامه